Theo nghiên cứu Bệnh viện trực thuộc đại học Đặng Châu về vấn đề sử dụng bài thuốc Tứ Vật Thang gia giảm điều trị bệnh nhân thiếu máu não mạn tính đạt được kết quả rất khả quan, cụ thể như sau:

Tư liệu và phương pháp nghiên cứu

Tổng số theo dõi 110 ca trong khoảng thời gian từ tháng 4 năm 2005 đến tháng 4 năm 2006. Trong đó, nam 63 ca, nữ 47 ca, độ tuổi từ 45-74, trung bình 60,6 tuổi. Các trường hợp đều có các triệu chứng đau đầu, nặng đầu, chóng mặt, ù tai ở các mức độ khác nhau. Trong đó, số bệnh nhân có tăng huyết áp kèm theo là 67 ca, bệnh lý tim mạch kèm theo là 65 ca, đái tháo đường type 2 kèm theo là 15 ca. Các bệnh nhân trên được chia thành 2 nhóm, nhóm trị liệu 65 ca, nhóm đối chiếu 45 ca. Bệnh nhân ở cả 2 nhóm đều có độ tuổi, giới tính và mức độ bệnh tương tự nhau.

Tiêu chuẩn phân loại nhóm

Dựa theo tiêu chuẩn chẩn đoán thiểu năng tuần hoàn não mạn tính của Viện sức khỏe Tuần Hoàn Nhật Bản năm 1990:

Người bệnh có các triệu chứng đau đầu, nặng đầu, rối loạn giấc ngủ, suy giảm trí nhớ.

(1) kèm theo xơ cứng động mạch võng mạc;

(2) đôi khi có thể nghe thấy tiếng thổi động mạch cảnh. Không có dấu hiệu thần kinh khu trú, kiểm tra trên CT/MRI có thể nhìn thấy ổ nhồi máu não, hoặc bệnh tổn thương chất trắng (leukoaraiosis).

Loại trừ các triệu chứng trên nếu do bệnh lý khác gây ra.

Bệnh nhân độ tuổi từ 45 đến 75 tuổi. Siêu âm Dopler mạch cảnh thấy xơ vữa hoặc hẹp lòng mạch.

Phương pháp điều trị

- Nhóm trị liệu được điều trị theo hướng dùng thuốc với thành phần là bài thuốc Tứ Vật Thang gia giảm: Đương quy 15g, Xuyên khung 12g, Sinh địa 12g, Thục địa 12g, Xích thược 15g, Bạch thược 12g, Đan sâm 15g, Thiên ma 12g, Trân châu mẫu 15g, Quyết minh tử 12g, Hạ khô thảo 12g, sắc thuốc 400ml/thang, ngày uống 1 thang chia 2 lần.

- Nhóm đối chiếu điều trị bằng Aspirin 100mg uống ngày 1 lần, 1 viên/ lần. Liệu trình điều trị trong 4 tuần.

Tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả điều trị

  • Hiệu quả rõ rệt: các triệu chứng đau đầu, nặng đầu, chóng mặt và các triệu chứng thực thể khác đã hết.
  • Hiệu quả tốt: các triệu chứng đau đầu,  nặng đầu chóng mặt đã giảm rõ rệt.
  • Không hiệu quả: Các triệu chứng trên lâm sàng và triệu chứng thực thể khám được không cải thiện hoặc giảm ít không rõ rệt.

Kết quả

Sau đợt điều trị, nhóm trị liệu đạt hiệu quả rõ rệt 52 ca, chiếm 80%; có hiệu quả 10 ca, chiếm 15,4%; Không có hiệu quả 3 ca, chiếm 4,6%. Tổng số bệnh nhân đạt hiệu quả điều trị chiếm 94,4%. Sau khi dùng thuốc, các chuyển biến trong hiệu quả điều trị xuất hiện sau 4-7 ngày.

Trong khi đó, nhóm đối chiếu đạt hiệu quả rõ rệt 21 ca, chiếm 46,7%; có hiệu quả 15 ca, chiếm 33,3%; không hiệu quả 9 ca, chiếm 20%. Tổn số bệnh nhân đạt hiệu quả điều trị chiếm 80%. Sau khi dùng thuốc, các chuyển biến trong hiệu quả điều trị xuất hiện sau 5-11 ngày.

Số bệnh nhân đạt hiệu quả sau đợt điều trị ở nhóm trị liệu so với nhóm đối chiếu cho thấy tỉ lệ cao hơn rõ rệt.

Kết luận

Tỷ lệ mắc bệnh thiểu năng tuần hoàn não mạn tính ngày càng cao và ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh và bệnh lý này đang có xu hướng ngày càng trẻ hóa. Bất cứ lý do nào khiến lòng mạch cấp máu cho não bị thu hẹp hoặc cứng thành mạch đều có thể làm giảm lượng máu cung cấp cho não bình thường dẫn đến thiểu năng tuần hoàn não mạn tính.

Tiến sĩ Hứa Trang Lượng và cộng sự nhận thấy rằng, bệnh nhân thiểu năng tuần hoàn não mạn tính với các triệu chứng cơ năng khác nhau, lưu lượng tuần hoàn ở các bộ phận khác nhau tại vỏ não thấp hơn so với người bình thường ở cùng lứa tuổi, phân áp Co2 mạch máu não giảm rõ rệt. Điều đó cho thấy rằng, các triệu chứng mà người bệnh tự cảm nhậnđược có liên quan chặt chẽ đến sự giảm lưu lượng cấp máu đến não trong thời gian dài. Phương án chính để điều trị thiểu năng tuần hoàn não mạn tính là ngăn ngừa hoặc làm chậm sự phát triển thêm của xơ cứng mạch máu não và thúc đẩy làm tăng lưu lượng tuần hoàn. Ứng dụng lâm sàng của thuốc là giãn mạch não và cải thiện vi tuân hoàn.

Theo Y học cổ truyền, thiểu năng tuần hoàn não mạn tính thuộc phạm vi chứng "đầu thống", "huyễn vựng". Người cao tuổi, âm huyết khuy tổn, lâu ngày can dương vượng lên dẫn đến các triệu chứng đau đầu, chóng mặt, hoa mắt. Thậm chí can dương vượng lên hóa phong dẫn đến chứng trúng phong (bán thân bất toại). Phép điều trị chính là tư âm dưỡng huyết, bình can tiềm dương. Bài viết này nghiên cứu về việc sử dụng bài thuốc cổ phương Tứ Vật Thang gia giảm trong điều trị.

Bài thuốc Tứ Vật Thang (thành phần: Đương quy, xuyên khung, bạch thược, thục địa) có tác dụng dưỡng huyết hoạt huyết, gia thêm các vị thuốc như Trân châu mẫu, thiên ma để bình can tiềm dương, quyết minh tử, hạ khô thảo có tác dụng thanh can hỏa, ngăn can dương vượng lên, đan sâm hoạt huyết hóaứ,...Bài thuốc Tứ Vật Thang với các vị thuốc có tính bình hòa, tác dụng tư âm bổ huyết tuyệt vời, cùng với đó gia thêm các vị thuốc bình can tiềm dương, hoạt huyết thông lạc, có tác dụng rõ rệt trong điều trị " đầu thống", " huyễn vựng". Đây được coi là một phương pháp điều trị thiểu năng tuần hoàn não mạn tính đem lại hiệu quả cao bằng Y học cổ truyền.

Bác sĩ Phạm Thu Hằng biên dịch