Lối sống ít vận động, đặc biệt là ngồi làm việc liên tục trong nhiều giờ, đang trở thành một thói quen phổ biến của xã hội hiện đại. Tuy nhiên, ít ai lường hết được tác động âm thầm nhưng đáng kể của hành vi này đối với hệ tuần hoàn - đặc biệt là mạch máu. Nhiều nghiên cứu cho thấy, ngồi lâu có thể làm giảm tốc độ tuần hoàn, tăng nguy cơ hình thành huyết khối, tổn thương nội mô và thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch.

Lối sống ít vận động, đặc biệt là ngồi làm việc liên tục trong nhiều giờ, đang trở thành một thói quen phổ biến của xã hội hiện đại (Ảnh minh họa)

Cơ chế ảnh hưởng của việc ngồi lâu đến hệ mạch máu

1. Giảm lưu lượng máu trở về tim

Khi ngồi lâu ở một tư thế, đặc biệt là ngồi gập chân hoặc bắt chéo chân, sự co bóp cơ chân giảm đáng kể. Điều này khiến cho máu tĩnh mạch khó lưu thông trở lại tim, dẫn đến ứ trệ tuần hoàn, đặc biệt là tại chi dưới. Hậu quả là tăng áp lực tĩnh mạch, dễ gây giãn tĩnh mạch chân, phù nề, thậm chí hình thành huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT).

2. Rối loạn chức năng nội mô mạch máu

Việc bất động kéo dài làm giảm sự kích thích dòng máu lên lớp nội mô - lớp tế bào lót trong thành mạch máu. Nội mô vốn đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa co giãn mạch, chống viêm và chống hình thành huyết khối. Khi chức năng nội mô bị suy giảm, nguy cơ xơ vữa động mạch và bệnh lý mạch vành tăng lên rõ rệt.

3. Ảnh hưởng đến chuyển hóa lipid và đường huyết

Ngồi nhiều có liên quan đến tăng triglyceride, giảm HDL-cholesterol (cholesterol tốt), và làm tăng đề kháng insulin - những yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch. Các thay đổi chuyển hóa này có thể tiến triển âm thầm, đặc biệt ở những người ngồi làm việc >6 giờ mỗi ngày và có lối sống tĩnh tại kéo dài.

Các biểu hiện tuần hoàn kém do ngồi lâu

Người ngồi làm việc nhiều giờ thường có các triệu chứng cảnh báo sớm như:

- Cảm giác tê bì, nặng chân, chuột rút về đêm

- Phù nhẹ mắt cá chân sau một ngày làm việc

- Mạch máu nổi rõ dưới da, đặc biệt là vùng bắp chân

- Đau đầu âm ỉ, chóng mặt nhẹ do máu lên não kém

- Lạnh chân tay dù thời tiết bình thường

Nếu không được can thiệp, các triệu chứng này có thể tiến triển thành giãn tĩnh mạch mạn tính, rối loạn vi tuần hoàn, hoặc huyết khối tĩnh mạch sâu - một tình trạng cấp cứu y khoa.

Cần làm gì để bảo vệ mạch máu khi phải ngồi làm việc lâu?

Thay đổi tư thế mỗi 30 - 60 phút: Đứng lên đi lại, duỗi chân, xoay cổ chân hoặc co duỗi gối để kích thích tuần hoàn máu.

Tập luyện nhẹ nhàng mỗi ngày: Đi bộ, yoga, bơi lội hay đạp xe đều có lợi cho hệ mạch máu.

Không ngồi bắt chéo chân trong thời gian dài: Hạn chế tình trạng chèn ép mạch máu và thần kinh.

Uống đủ nước, hạn chế muối và chất béo bão hòa: Hỗ trợ huyết áp ổn định và giảm nguy cơ xơ vữa.

Sử dụng tất ép y khoa hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa tĩnh mạch nếu có biểu hiện sưng phù, giãn tĩnh mạch.

Vai trò hỗ trợ của thảo dược hoạt huyết trong chăm sóc mạch máu

Một số thảo dược được nghiên cứu có tác dụng hoạt huyết, cải thiện vi tuần hoàn, chống huyết khối nhẹ, có thể hỗ trợ cho người phải ngồi làm việc lâu ngày. Ví dụ, Xuyên khung, Ích mẫu, Đương quy, Ngưu tất,… là các vị thuốc cổ phương được ứng dụng trong nhiều bài thuốc Đông y để giúp lưu thông khí huyết, làm mềm mạch, tăng cường chức năng tuần hoàn.

Tuy nhiên, việc sử dụng cần có tư vấn từ thầy thuốc Đông y có chuyên môn, đặc biệt ở những người có bệnh lý nền tim mạch, rối loạn đông máu hoặc đang dùng thuốc chống đông.

Kết luận

Ngồi làm việc nhiều giờ là một nguy cơ tiềm ẩn nhưng dễ bị bỏ qua trong việc chăm sóc sức khỏe mạch máu. Chủ động thay đổi lối sống, kết hợp các biện pháp vận động đơn giản và chăm sóc tuần hoàn đúng cách sẽ góp phần bảo vệ hệ mạch máu và phòng ngừa các biến chứng lâu dài.